کد مطلب:45649 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

علل توسعه ناپايدار جامعه ايران چيست؟

بررسي اين مسئله از حوصله يك نامه خارج است و ما به اختصار به برخي از مهم ترين عوامل آن مي پردازيم: الف. مفهوم توسعه و الگوي آن همواره با ارزش ها و هنجارهاي جامعه در ارتباط تنگاتنگ است. الگوي توسعه، بايد متناسب با ارزش ها و هنجارهاي جامعه طراحي شود. اين، تلاش مجموعه اي گسترده از صاحب نظران را مي طلبد كه با دقت و توجه به شرايط اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعه، الگويي را پي ريزي كنند كه اين نقش حياتي را عهده دار شود. اگر الگوي توسعه با ارزش هاي حاكم بر جامعه هم سو نباشد، جامعه همواره با تنش بحران مواجه مي شود ؛ بنابراين الگوي توسعه هر كشور، مختص همان كشور است و قابل انتقال به كشور ديگر نيست. البته مي توان در طراحي توسعه اي جامعه، از تجربه هاي ديگر كشورها سود جست. ب. منظور از استراتژي توسعه، تدوين اصول كلي حركت براي ايجاد تحول در ساختارهاي نهادها و اجراي طرح هاي بزرگ اقتصادي و اجتماعي، به منظور تسريع در پيشرفت و سازندگي كشور است. روند سازندگي و الگوي استراتژي كشورهايي كه طي دو، سه دهه اخير خود را از مرز يك كشور عقب افتاده به كشورهاي توسعه يافته رسانده اند، كم و بيش مراحل زير را در بر دارد: 1. اصلاحات وسيع با اولويت در تخصيص منابع به نظام هاي آموزشي و تربيتي. 2. تلاش سازمان يافته براي دست يابي به علم و تكنولوژي جديد و بومي سازي آن در چهارچوب نيازهاي جامعه خود. 3. حركت در چهارچوب برنامه اي منظم براي آماده سازي زير ساخت ها و زير بناهاي اقتصادي. 4. قدرتمند ساختن دولت براي بازسازي بخش خصوصي فعال اقتصادي در چهارچوب مصالح ملّي. اولويت اين كشورها عمدتاً متوجه بهبود نقش انسان ها در توسعه بوده است؛ لذا شروع اصلاحات با نهادهاي آموزشي و فرهنگي و به موازات آن، اصلاح نهادها و ساختارهاي اجرايي بود. كيفيت بخشيدن به توان مندي انسان ها و اصلاح ساختارها و نهادهاي اجتماعي، زمينه تداوم توسعه اقتصادي و امكان كسب ماليات براي ساخت زير بناهاي جديد را فراهم كرد. ج. آنچه در رژيم گذشته در ايران اتفاق افتاد، اولاً، از كودتاي 1299 توسط رضاخان توسعه اقتصادي ايران، تقليد از غرب، بدون انطباق با شرايط بومي، فرهنگ و ارزش هاي جامعه ايران بود. ثانياً، منابع نفتي اين فرصت را فراهم ساخت كه با دلارهاي نفتي، اولويت توسعه اي رژيم گذشته از ساخت فيزيك جامعه شروع شود، بدون توجه كافي به كارآمدسازي انسان ها با نظام هاي آموزشي و فرهنگي و بدون تلاش سازمان يافته و اصلاح ساختارهاي اجرايي. با افزايش شديد درآمد نفت در سال 1352 و تجديد نظر در برنامه پنجم عمراني و هزينه كردن حدود يك صد ميليارد دلار براي حركت به جلو و تكميل طرح هاي صنعتي تا سال 1357، ايران را نمونه كامل انتخاب الگوي توسعه سرمايه داري بر اساس تقليد بي چون و چرا از غرب كرد. حاصل اين شيوه توليد، توزيع و مصرف پس از چندين دهه و صرف حدود سيصد ميليارد دلار از محل صدور نفت خام عبارت بود از: وابستگي صنعتي از نظر ماشين آلات، مواد واسطه و قطعات، وابستگي در تأمين مواد غذايي، وابستگي علمي - فنّي و وابستگي در وسايل ارتباطي و حمل و نقل، (ماهنامه {Vاطلاعات سياسي اقتصادي، شماره هاي 56 - 55، 69، 68 ؛ مقالات دكتر ابراهيم رزاقي) V}. د. متأسفانه در سال هاي آغازين پيروزي انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي، فرصتي براي بازسازي همه جانبه نظام هاي به ارث رسيده از دوران گذشته به وجود نيامد و موجب آن شد كه ذهن مديران و كارشناسان نظام با نظام هاي گذشته شاهنشاهي انس پيدا كند و الگوي سرمايه داري غرب، همچنان دوام يابد و الگوي مصرف به شكل حادّي بر جامعه مستولي شود و در دوران بعد از جنگ، آسيب هايي جدي به اركان و ارزش هاي انقلاب وارد سازد و بستر ساز آسيب هاي احتمالي آينده گردد. ه. با توجه به مطالب قبل مي توان به اين نتيجه مهم دست يافت كه علت ناپايداري توسعه در ايران به دليل عدم ارزيابي درست الگوهاي مختلف توسعه و در نتيجه انتخاب الگوي نامطلوب مي باشد، {V(فرهنگ توسعه، ش 9، مصاحبه با دكتر محمد نقي زاده) V}. ترديدي نيست كه اگر اين روند همچنان ادامه يابد و انتخاب الگوها و راهبردها بر اساس درك درست، دقيق و سنجيده شرايط و موقعيت داخلي و ارزش ها و آرمان هاي ديني و ملي نباشد، در آينده نيز چشم انداز روشني براي توسعه همه جانبه و پايدار وجود نخواهد داشت. براي آگاهي بيشتر ر.ك: محمدنقي نظرپور: «ارزشها و توسعه»، ص 63. «آسيب شناسي انقلاب» (مجموعه مقالات)، محمدحسن بنيانيان، «مدلي بر آسيب شناسي انقلاب اسلامي»، ص 142.